Pnömoni (Zatürre) Nedir? Belirtileri Nelerdir?

Pnömoni (zatürre), akciğer dokusunun ve hava keseciklerinin (alveoller) enfekte olduğu ve iltihaplandığı bir hastalıktır. Bu durum, genellikle bakteriler, virüsler, mantarlar veya diğer mikroorganizmaların neden olduğu enfeksiyonlardan kaynaklanır.

1. Pnömoni Türleri

Pnömoni, nedenine, bulaşma şekline ve ortaya çıktığı ortama göre sınıflandırılabilir:

• Toplum kökenli pnömoni: Genellikle toplumda, hastane dışında edinilen enfeksiyonlardır.
• Hastane kökenli pnömoni: Hastanede yatan bir hastada 48 saat veya daha fazla bir sürede gelişen pnömonidir. Daha dirençli mikroorganizmalarla ilişkilidir.
• Ventilatör ilişkili pnömoni: Mekanik ventilasyon (solunum cihazı) altında olan hastalarda gelişir.
• Bağışıklık sistemi zayıflamış kişilerde pnömoni: HIV/AIDS, kemoterapi veya bağışıklık baskılayıcı ilaçlar kullanan hastalarda daha sık görülür.

2. Pnömoninin Nedenleri

• Bakteriler:
  • Streptococcus pneumoniae (en yaygın neden)
  • Haemophilus influenzae
  • Mycoplasma pneumoniae
• Virüsler:
  • İnfluenza, RSV, SARS-CoV-2 (COVID-19’a neden olan virüs)
• Mantarlar:
  • Özellikle bağışıklık sistemi zayıflamış bireylerde görülür (Pneumocystis jirovecii, Aspergillus, Histoplasma).
• Parazitler: Nadir olmakla birlikte bazı parazitler akciğerlere yerleşebilir.

3. Belirtiler

Pnömoni belirtileri, enfeksiyonun ciddiyetine, neden olan mikroorganizmaya ve kişinin bağışıklık durumuna bağlı olarak değişir. Yaygın belirtiler şunlardır:

• Yüksek ateş ve üşüme
• Öksürük (balgamlı veya kuru)
• Nefes darlığı
• Göğüs ağrısı (özellikle derin nefes alırken veya öksürürken artar)
• Halsizlik ve yorgunluk, kas ağrısı
• Bulantı, kusma veya ishal (özellikle viral pnömonilerde)
• Yaşlılarda konfüzyon veya mental değişiklikler

4. Tanı Yöntemleri

Pnömoni tanısı koymak için genellikle aşağıdaki yöntemler kullanılır:

• Hastanın hikayesi ve fizik muayene: Şikayetlerin başlangıcı, süresi maruziyetler başta olmak üzere hasta ayrıntılı değerlendirilir. Akciğerlerde raller (tıkanıklık sesi) veya krepitasyon duyulabilir.
• Akciğer grafisi: Pnömoni varlığını doğrulamak için en sık kullanılan görüntüleme yöntemidir.
• Laboratuvar testleri:
  • Kan tahlilleri: Lökosit sayısı artışı veya CRP yükselmesi.
  • Balgam kültürü: Nedeni belirlemek için.
  • Kan kültürü: Özellikle şiddetli pnömonilerde enfeksiyonun yayılma olasılığını değerlendirmek için.
• Bilgisayarlı tomografi (BT): Şüpheli durumlarda daha ayrıntılı görüntüleme avantajı sağlar. Bu şekilde tanı doğrulanabilir ve ayırıcı tanı için diğer olasılıklar açısından fikir verir.

5. Tedavi

Pnömoni tedavisi, hastalığın nedenine ve şiddetine göre değişir:

• Bakteriyel pnömoni: Antibiyotik tedavisi ile tedavi edilir. Hastanın yaşı, muayene bulguları laboratuvar sonuçlarına göre evde veya hastanede nerede tedavi edileceğine karar verilir.
• Viral pnömoni: Genellikle semptomatik tedavi yapılır (ateş düşürücüler, sıvı alımı). Bazı durumlarda antiviral ilaçlar verilir.
• Mantar pnömonisi: Antifungal denilen mantarlara etki eden ilaçlarla tedavi edilir.
• Oksijen tedavisi: Nefes darlığı olan hastalarda kullanılabilir.
• Yoğun bakım: Ağır vakalarda mekanik ventilasyon gerekebilir.

6. Risk Faktörleri

Pnömoni gelişme riski şu durumlarda daha yüksektir:

• Yaşlılık (>65 yaş) ve çocukluk (<2 yaş)
• Sigara kullanımı
• Kronik hastalıklar (KOAH, astım, kalp yetmezliği)
• Bağışıklık sisteminin zayıflığı
• Hastanede uzun süre yatış

7. Önleme

Pnömoniden korunmak için aşağıdaki adımlar önerilir:

• Aşılama:
  • Pnömokok ve influenza aşıları, pnömoniyi önlemede oldukça etkilidir.
  • COVID-19 aşıları, COVID-19 pnömonisini önleyebilir.
• Sigara bırakma: Akciğer sağlığını korur.
• El hijyeni: Enfeksiyonların yayılmasını önler.
• Sağlıklı yaşam: Dengeli beslenme, düzenli egzersiz ve stres yönetimi bağışıklığı güçlendirir.

8. Komplikasyonlar

Tedavi edilmezse veya ciddi vakalarda şu komplikasyonlar görülebilir:

• Akciğer apsesi
• Plörit veya ampiyem (akciğer zarında sıvı birikimi ve apseleşmesi)
• Solunum yetmezliği
• Sepsis (kan dolaşımına enfeksiyonun yayılması)